Fena sardırdım Mian Kundera'ya... Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği'nde "şefkat" ile ilgili bir bölüm var. Etimolojinin anlam ile ilişkisini de gözönünde bulundurarak bir değerlendirme yapmış yazar...
Latince kökenli dillerde (compassion) 'acı çekmek' kökünden gelen kelime, Almanca, Çekçe, Lehçe gibi dillerde 'duygu' kökünden (mitgefühl, soucit, wspolczucie) gelmekte imiş .
'Compassion' aşkla uzaktan yakından ilgisi olmayan, ikinci sınıf bir duyguyu anlatırken 'duygu' kökünden türetilen diğerleri -aşağı yukarı aynı anlama gelmesine rağmen- kötü ya da değersiz bir duyguyu anlatmaz; ilkinde birisine merhamet duyarak sevmek gerçekten sevmek değildir, ancak ikincisi her türlü duygu yoğunluğunu paylaşmayı içerdiğinden duygusal düşgücünün ulaşabileceği en uç noktaya, duygu ve heyecanlar arasındaki telepati sanatına işaret eder diyor yazar.
Biraz da ben ahkam keseyim, etimoloji ile ilişkilendirmeden...
'Compassion'ın dilimizde iki karşılığı var. İlk karşılığı olan şefkat / sevecenlik 'acımak' anlamını içeriyor; 'acıyarak ve koruyarak sevme' diyor TDK sözlüğü. Aynı kelimenin ikinci bir karşılığı olan merhamet ise, 'bir kimsenin veya bir başka canlının karşılaştığı kötü durumdan duyulan üzüntü, acıma' demek dilimizde.
Birçok dilden farklı olarak, dilimizde aşk ve sevgi de farklı anlamlara geliyor ve bu durumda; merhamet-şefkat-aşk-sevgi dörtgeninde bir değerlendirme yapmak gerekiyor.
Kuşkusuz sevgi ve şefkat birbirlerini besler ve şefkatle sevmek, sevmelerin en yücesidir sonucuna ulaşılabilir. (Annenin çocuğuna olan sevgisi buraya girebilir.)
Aşk ve şefkat birlikte olur mu peki? Aşkın özünde bulunan 'tutku' şefkatle yanyana durabilecek bir duygu değildir bence, şefkatin karşısında yer alır. Şefkatin olduğu yerde tutku barınamaz. Aynı şekilde, tutku güçlendikçe beynimizde ve yüreğimizde şefkate ayırdığımız alan küçülür; tehlike arzedecek şekilde tutkulu olan ilişkilerde - anne ile çocuk arasında olsa bile - benlik çatışmalarının sonunun gelmemesi bundandır.
Merhametle sevgi, birlikte olabilir. Ancak bu sevgi yüce bir sevgi değildir. Aksine - eğer aşağılık sevgi diye bir şey varsa - aşağılık bir sevgidir. Ya da merhamete bağlı sevgi gerçek sevgi değildir demek daha doğru sanki...
Acıdığınız, durumuna üzüldüğünüz birisine aşık olmanız ise asla mümkün değildir. Aşk, zor elde edilebilirlik ve biraz da güç ister. Bu yüzden imkansızdır aşık kalmak...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder